Ondarroa, betidanik egon da arraunari lotuta, ondarrutarrok, hainbat mende daramatzagulako, arrantzarako, garraiorako eta merkataritzarako tresna bezala erabiltzen. Nahiz eta gaur egun soilik kirol jarduera bezela erabili, ondarrutarrok barneratuta daukagun jarduera da arrauna, mendeak daramatzagulako, arraunak sortzen duen soinua, gure abra, badia eta ibaian zehar entzuten. Zentzu honetan, data eta lorpen zehatzetan zentratuko gara, Ondarroaren arraun historia, hiru aro ezberdinetan banatuz.
1865etik-1902ra 1865eko abuztuak 31a, arraun munduaren eta bereziki, Ondarroako herriaren historian, data seinalatua da, ondarrutarrak, Bilboko abran ospaturiko estropada irabazi ostean, sari bezela bandera bat jaso baizuten, historian zehar, traineru estropada batetako garaileari, oparitutako lehendabiziko bandera izanik.
1887 urtean, Ondarroak bere bigarren Bilboko abrako bandera irabazten du. Ondarrutarrak, 3 traineru aurkezten dituzte estropadara, lehenengo eta bigarren postuak eskuratuz. Ondarrutarren emaitz bikainak direla medio, Bilboko Club Naútico-ko bazkideak, ”kantauriko garaituezinak” bezala bataiatu eta izendatzen dituzte ondarrutarrak.
1888 urtean, Pasai San Pedro eta Ondarroaren arteko desafioa jokatzen da, Getaria eta Donostia arteko ibilbidean zehar. Estropadak 84 minutu irauten du eta Ondarroa da irabazlea, 15 segunduko aldearekin.
1890 urtean, Donostia eta Ondarroaren arteko desafioa jokatzen da, Lekeitio eta Getaria arteko ibilbidean zehar. Estropadak 81 minutu irauten du eta ez polemikarik gabe, Donostia da irabazlea, 88 segunduko aldearekin.
1898 urtean, Ondarroak, bere lehendabiziko Kontxako bandera irabazten du.
1902 urtean, Ondarroak, irugarren aldiz, Bilboko abrako bandera irabazten du. Ondarrutarrak, 2 traineru aurkezten dituzte estropadara, lehenengo eta bigarren postuak eskuratuz.
Lehenengo aro honetan, 5 garaipen lortuz,1903 eta 1924 bitartean, Ondarroak ez zuen estropadetan parte hartu. Garai hartan, herriko arrantzaleen artean ikamika sortu baizen, ondorioz, bigarren arrantzaleen kofradia bat sortuz. Horrela, San Pedro kofradia sortzen da, lehendik zegoen Santa Clara kofradiaz gain. Ikamika hark, arrantzaleak banatzen ditu eta banaketa horrek, traineru bat osatzeko beharrezkoa den elkarlana eta konpromisoa saihesten ditu, ondorengo urteetan estropadetan parte hartzea ekidituz.
Horrez gain, baporezko motorren agertze eta ugaritzeak eta hauek, arrantzarako sortu zituzten aukera eta baliabide berriak bultzatuta, ahalegin guztiak arrantza mota berrira bideratzen joan ziren, arrauna, kirol jarduera bezala, alde batera utziz.
1925 eta 1926 1925 urtean, Aurrera kirol elkarteak bultzatutako ekimen bati esker, arrantzaleak berriz elkartzea lortu zen eta Ondarroako trainerua, estropadetan lehiatzen hasi zen. Portugaleteko uretan ospatutako Aldundi kopan parte hartu zuten, garaipena lortuz.1926 urtean, Ondarroak, bigarren aldiz jarraian Aldundi kopan hartzen du parte, berriz ere, garaipena lortuz.1926 urte hartan, Ondarroak, lehendabiziko aldiz, "Antiguako ama" izenarekin azalduz, bere bigarren Kontxako bandera irabazten du, 1898 urtean lortutakoaren ostean.
Bigarren aro labur honetan, 3 garaipen lortu zuten.
Baina garai hartan, gasoilezko motorren eta teknologia berrien agerpenek, urrutirago joateko aukerak eta bide batez, arrantza ugariagoak ekartzeko aukerak ahalbidetu zituzten. Horrela, ohikoa zen ur txikitako arrantzaz gain, ur handitako arrantza ahlbidetu zuten, herriko ekonomian, izugarrizko garrantzia suposatuz. Esate baterako, ontzien kopurua izugarri ugaritzen joan zen. 1980ko hamarkadan, ur handitako 150 ontzi eta ur txikitako 70 ontzi inguru izatera heldu zen, harrapatutako arrain kopurua, izugarri ugarituz. Herritarren ardura eta ahalegin guztiak, herriko ekonomiarentzat ezinbestekoa zen arrantzara bideratuz eta testuinguru honetan, arrauna alde batera utziz eta guztiz baztertuz. Horrela, arraunak lanerako tresna izatetik, soilik, kirol jarduera izaterako transizioa guztiz galdu zuen.
1973-2020 1973 urtean, gaur egun ezagutzen dugun Ondarroa arraun elkartea sortzen da, ibilbide berri bat hasiz. Sortu zenetik pasatu diren 47 urte hauetan, arraun elkarteak, bere ahaleginak ez ditu soilik lehiaketa arlora bideratu. Bere ahaleginen zati handi bat, herriko gazteen artean, arrauna kirola egiteko jarduera bezala bultzatuz, herriko gazteen artean giza lana egiten saiatu da.15 urtetan hainbat eraikin esberdinetan zehar mugitu eta alanola moldatu ostean, 1988 urtean, Ondarroa arraun elkartea, eraiki berri zen udal arraun pabiloian finkatzen da. Pabiloi horrek, entrenamendu zehatzagoak egitea eta hauek, baldintza hobeetan burutzea ahalbidetzen du. Baita, arraun jarduerarako beharrezkoak diren tresna eta materialaren zaintza.Pabiloi berri hau izateak, arraunlari eta material gehiago izatea ahalbidetzen ditu. Egoera berri honek bultzatuta, gazte gehiago hurbiltzen dira elkartera, arraunean jarduteko asmoarekin. Horrela, arraunlari kopurua ugaritzen joan da eta ondorioz, elkartearen lehiakortasuna handitzen joan da.Guda zibila bukatu bezain laster, 1939ko ekainak 17 eta 19an, Bilboko ibaian jokatutako estropada biren salbuespenaz, 57 urte luze pasatu ondoren traineru estropada ofizialetan parte hartu gabe, 1983 urtean, Ondarroako traineruak, estropada ofizial batean parte hartzen du berriz. Nahiz eta 1993 urteraino, soilik, aldika lortu trainerua osatzea lehiaketetan parte hartzeko, bateletako gazte mailetan, garaipen handiak lortu ziren, Bizkaiko, Euskadiko eta Espainiako txapelketak irabaziz.67 urte luze pasatu ondoren traineru estropada batetan garaipenik lortu Gabe, 1993 urtean, Ondarroak, Lekeitioko bandera irabazten du. Ondorengo 4 urteak ere oso oparoak izan zirelarik, 15 garaipen lortuz traineruetan, besteak beste, 3 Bizkaiko txapelketa. Baita, traineriletako Bizkaiko, Euskadiko eta Espainiako txapelketak, 1994 urtean.Nahiz eta kirol arloan, 5 urte hauek bikainak izan, arlo instituzionalean, bereziki 2 azkenak, ez ziren oso lasaiak izan. Hainbat egoera ezberdinek bultzatuta, Besteak beste, arraunean egiteko prest zeuden arraulari gabeziak, 1998 urtean, ezinezkoa izan zen traineru bat osatzea.
1999 urtean, barneko hausnarketa sakon baten ondoren, trainerua uretaratzea lortzen da berriz, Euskal ligan lehiatuz. Elkarteak, bere printzipio eta baloreei leiala izaten jarraitzen du eta beti egin ohi duen bezela, harrobia lantzen jarduten du. Urte hartan, bandera bat irabaztea lortu zutelarik. Hurrengo urte bietan, hau da, 2000 eta 2001 urteetan, maila bikaina erakutsiz, 6 bandera lortu zuten, goi mailako talddeen aurka lehiatuz.
Ondorengo 6 urteetan zehar, KAE1 ligako erdialdean ibili ondoren, 2009 urtean, taldearen kirol norabidean, inflexio puntu bat ematen da. Taldeak kategoria galtzen du, KAE2 ligara jaitsiz. Egoera honek, barne hausnarketa bat eragiten du eta ondorioz, kirol proiektu berri bat sortzen da, aurrez erakutsitako mailara bueltatzeko asmotan. Hori lortzeko, aurreko urteetan, batel eta traineriletan, emaitz bikainak lortu zituzten gazteak, traineruaren bizkar hezurra osatzera pasatzen dira. Urte beteko ikaskuntza burutu ondoren, 2011 urtean, taldeak hainbeste miresten zen igoera lortu zuen, 4 bandera irabaziz.2012 urtean, taldeak gorantzako ibilbidea hasten du. Urtez urte, sailkapeneko postuak hobetzen joanez, 9.postuan sailkatuz 2012 urtean, 6.postuan 2013an, 4.postuan 2014an eta 3.postuan 2015an. Gutxika gutxika, taldea, kategoriako onenekin lehiatzen hasten da eta garaipenetik hurbil egon arren hainbat estropadatan, garaipena ez da heltzen, 2016 urteraino.2016a, urte historikoa izan zen elkartearentzat, KAE1 ligako txapelduna izatea lortzen baitu, 15 estropadatik, 13etan garaipena lortuz. Taldeak, urte bikain bati bukaera ezinhobea ematen dio, hain irrikatua zen Eusko Label ligara igoera lortuz,. Igoerako PLAY-OFF-eko jardunaldi bietan, bai Bermeon eta bai Portugaleten, garaipena eskuratu zutenAzkenengo 3 urtetan, gizonezkoen traineruak, arrauneko gorengo mailako Eusko Label ligan parte hartzen du, 8.postua lortuz 2017 eta 2018 urteetan eta 7.postua 2019 urtean. 3 urte hauetan maila bikaina erakutsiz, 2020 urtean ere, Eusko Label ligan parte hartzeko txartela lortuz, laugarren urtez jarraian. Horrez gain, 2019 urtean, azkenengo 23 urteetan Kontxako estropadatik kanpo gelditu ondoren, gure ”Antiguako Ama” berriz ere, Kontxako estropadan parte hartzen ikusteko aukera izan genuen, gainera, osteguneko sailkapen estropadan denborarik onena lortuta.Hirugarren aro honetan, hau da, Ondarroa arraun elkartea sortu zenetik, 2 liga eta 41 garaipen lortuz traineru estropadetan, guztira 41 bandera eskuratuz. Horrez gain, 23 garaipen lortu dira traineriletako jubenil eta senior mailetan, 15 bandera eskuratuz. Baita, beste 60 garaipen bateletan, batez ere gazte mailetan, besteak beste, Bizkaiko, Euskadiko eta Espainiako txapelketak irabaziz. Trainerila eta bateletan lortutako 83 garaipenetatik, 26, gure emakumeek lortuak direlarik.Horrela, Ondarroa arraun elkartearen 47 urtetako ibilbidean, 126 garaipen lortu dira, 102 bandera eskuratuz. Horri, lehenengo 2 aroetan lortutako 8 garaipenak eta ondoriozko 7 banderak gehitzen badizkiogu, Ondarroak, guztira 134 garaipen lortu ditu, 109 bandera eskuratuz.Lehenengo 2 aroetako garaipen guztietan, trainerua, soilik gure herriko arraunlariekin osatua zegoen. Azken aroan lortutako garaipenetan ordea, Ondarroako arraunlariak, sarritan, Bizkaiko eta batez ere, Gipuzkoako kostaldeko arraunlarien laguntza jaso izan dute trainerua osatzeko. Arraunlari guzti hauei, gure eskerrik beroenak.
Gaur egun, Ondarroa arraun elkarteak, 1265 bazkideren babesa jasoten du, hau da, herriko biztanlegiaren %14,2. Bestalde, kategoria guztiak kontutan izanda, 160 arraunlari dauzka plantillan, horietatik, 80 emakumeak eta beste 80 gizonezkoak. 160 arraunlari hauetatik, 124 haur eta gazteak dira, beraiek izanik dudarik gabe, gure elkartearen altxorrik nagusiena. Zutabe honekin, elkartearen helburu nagusia, ahal denik estropada gehienetan parte hartzea da, bai bateletan, bai traineriletan eta bai traineruetan. Gure haur eta gazteak lantzen joan daitezen, ondorengo urteetan, beraiek izango baitira, gure traineruen bizkar hezurra, eta bide batez, gure esponsor eta babesleei, ahal denik oiartzun gehiena eskeini ahal izateko asmoa jarriz.Sentsu honetan, arraun elkarteak, hainbat urtetan emakumeen arrauna bultzatzeko egiten ari den lanari, aipamen berezi bat egin nahi genioke. Lan horri esker, bateletako haur eta gazte mailetan lortutako garaipenak, ugariak izan direlako. Besteak beste, Bizkaiko eta Euskadiko hainbat txapelketa. Horrez gain, 2019 urtean, Ondarroak, lehenengo aldiz, emakumeen traineru bat izan du lehiaketetan parte hartzen, hain zuzen ere, ETE ligan. Egoera honek, Harro sentiarazi eta ilusio handiz, lanean jarraitzera bultzatzen gaitu.Orain, gure gizonezkoen ”Antiguako Ama” Eusko Label ligan eta emakumeena ETE ligan, biak hala biak, Kantauriko eta Atlantikoko trainerurik onenekin lehiatzen dauzkagularik, urte askotan jarraitu naHi dugu, gure herriaren eta gure elkartearen arraun historia luze eta oparoa idazten.
