Ondarroa, betidanik egon da arraunari lotuta, ondarrutarrok, hainbat mende daramatzagulako, arrantzarako, garraiorako eta merkataritzarako tresna bezala erabiltzen. Nahiz eta gaur egun soilik kirol jarduera bezela erabili, ondarrutarrok barneratuta daukagun jarduera da arrauna, mendeak daramatzagulako, arraunak sortzen duen soinua, gure abra, badia eta ibaian zehar entzuten. Zentzu honetan, data eta lorpen zehatzetan zentratuko gara, Ondarroaren arraun historia, hiru aro ezberdinetan banatuz.
1865etik-1902ra 1865eko abuztuak 31a, arraun munduaren eta bereziki, Ondarroako herriaren historian, data seinalatua da, ondarrutarrak, Bilboko abran ospaturiko estropada irabazi ostean, sari bezela bandera bat jaso baizuten, historian zehar, traineru estropada batetako garaileari, oparitutako lehendabiziko bandera izanik.
1887 urtean, Ondarroak bere bigarren Bilboko abrako bandera irabazten du. Ondarrutarrak, 3 traineru aurkezten dituzte estropadara, lehenengo eta bigarren postuak eskuratuz. Ondarrutarren emaitz bikainak direla medio, Bilboko Club Naútico-ko bazkideak, ”kantauriko garaituezinak” bezala bataiatu eta izendatzen dituzte ondarrutarrak.
1888 urtean, Pasai San Pedro eta Ondarroaren arteko desafioa jokatzen da, Getaria eta Donostia arteko ibilbidean zehar. Estropadak 84 minutu irauten du eta Ondarroa da irabazlea, 15 segunduko aldearekin.
1890 urtean, Donostia eta Ondarroaren arteko desafioa jokatzen da, Lekeitio eta Getaria arteko ibilbidean zehar. Estropadak 81 minutu irauten du eta ez polemikarik gabe, Donostia da irabazlea, 88 segunduko aldearekin.
1898 urtean, Ondarroak, bere lehendabiziko Kontxako bandera irabazten du.
1902 urtean, Ondarroak, irugarren aldiz, Bilboko abrako bandera irabazten du. Ondarrutarrak, 2 traineru aurkezten dituzte estropadara, lehenengo eta bigarren postuak eskuratuz.
Lehenengo aro honetan, 5 garaipen lortuz,1903 eta 1924 bitartean, Ondarroak ez zuen estropadetan parte hartu. Garai hartan, herriko arrantzaleen artean ikamika sortu baizen, ondorioz, bigarren arrantzaleen kofradia bat sortuz. Horrela, San Pedro kofradia sortzen da, lehendik zegoen Santa Clara kofradiaz gain. Ikamika hark, arrantzaleak banatzen ditu eta banaketa horrek, traineru bat osatzeko beharrezkoa den elkarlana eta konpromisoa saihesten ditu, ondorengo urteetan estropadetan parte hartzea ekidituz.
Horrez gain, baporezko motorren agertze eta ugaritzeak eta hauek, arrantzarako sortu zituzten aukera eta baliabide berriak bultzatuta, ahalegin guztiak arrantza mota berrira bideratzen joan ziren, arrauna, kirol jarduera bezala, alde batera utziz.
1925 eta 1926 1925 urtean, Aurrera kirol elkarteak bultzatutako ekimen bati esker, arrantzaleak berriz elkartzea lortu zen eta Ondarroako trainerua, estropadetan lehiatzen hasi zen. Portugaleteko uretan ospatutako Aldundi kopan parte hartu zuten, garaipena lortuz.1926 urtean, Ondarroak, bigarren aldiz jarraian Aldundi kopan hartzen du parte, berriz ere, garaipena lortuz.1926 urte hartan, Ondarroak, lehendabiziko aldiz, "Antiguako ama" izenarekin azalduz, bere bigarren Kontxako bandera irabazten du, 1898 urtean lortutakoaren ostean.
Bigarren aro labur honetan, 3 garaipen lortu zuten.
Baina garai hartan, gasoilezko motorren eta teknologia berrien agerpenek, urrutirago joateko aukerak eta bide batez, arrantza ugariagoak ekartzeko aukerak ahalbidetu zituzten. Horrela, ohikoa zen ur txikitako arrantzaz gain, ur handitako arrantza ahlbidetu zuten, herriko ekonomian, izugarrizko garrantzia suposatuz. Esate baterako, ontzien kopurua izugarri ugaritzen joan zen. 1980ko hamarkadan, ur handitako 150 ontzi eta ur txikitako 70 ontzi inguru izatera heldu zen, harrapatutako arrain kopurua, izugarri ugarituz. Herritarren ardura eta ahalegin guztiak, herriko ekonomiarentzat ezinbestekoa zen arrantzara bideratuz eta testuinguru honetan, arrauna alde batera utziz eta guztiz baztertuz. Horrela, arraunak lanerako tresna izatetik, soilik, kirol jarduera izaterako transizioa guztiz galdu zuen.
1973-2020 1973 urtean, gaur egun ezagutzen dugun Ondarroa arraun elkartea sortzen da, ibilbide berri bat hasiz. Sortu zenetik pasatu diren 47 urte hauetan, arraun elkarteak, bere ahaleginak, ez ditu soilik lehiaketa arlora bideratu. Bere ahaleginen zati haundi bat, herriko gazteen artean, arrauna kirola egiteko jarduera bezala bultzatuz, herriko gazteen artean giza lana egiten saiatu delarik. 15 urtetan hainbat eraikin ezberdinetan zehar mugitu eta alanola moldatu ostean, 1988 urtean, Ondarroa arraun elkartea, erahiki berri zen udal arraun pabelloian finkatzen da. Pabelloi horrek, entrenamendu zehatzagoak egitea eta hauek, baldintza hobeetan burutzea ahalbideratzen du. Baita, arraun jarduerarako beharrezkoak diren tresna eta materialaren zaintza. Eraikin berri hau izateak, arraunlari eta material gehiago izatea ahalbideratzen ditu. Egoera berri honek bultzatuta, gazte gehiago hurbiltzen dira elkartera, arraunean jarduntzeko asmoarekin. Horrela, arraunlari kopurua ugaritzen joan da eta ondorioz, elkartearen lehiakortasuna haunditzen. Guda zibila bukatu bezain laster, 1939ko ekainak 17 eta 19an, Bilboko ibaian jokatutako estropada biren salbuespenaz, 57 urte luze pasatu ondoren traineru estropada ofizialetan parte hartu gabe, 1983 urtean, Ondarroako traineruak, estropada oficial batetan parte hartzen du berriro. Nahiz eta 1993 urteraino, soilik, aldika lortu trainerua osatzea lehiaketetan parte hartzeko, bateletako gazte mailetan, garaipen haundiak lortu ziren, Bizkaiko, Euskadiko eta Espainiako txapelketak irabaziz. 67 urte luze pasatu ondoren traineru estropada batetan garaipenik lortu Gabe, 1993 urtean, Ondarroak, Lekeitioko bandera irabazten du. Ondorengo 4 urteak ere oso oparoak izan zirelarik, 15 garaipen lortuz traineruetan, besteak veste, 3 Bizkaiko txapelketa. Baita, traineriletako Bizkaiko, Euskadiko eta Espainiako txapelketak, 1994 urtean. Nahiz eta kirol arloan, 5 urte hauek bikainak izan, arlo instituzionalean, bereziki 2 azkenak, ez ziren oso lasaiak izan. Hainbat egoera ezberdinek bultzatuta, Besteak beste, arraunean egiteko prest zeuden arraulari gabeziak, 1998 urtean, ezinezkoa izan zen traineru bat osatzea. 1999 urtean, barneko auznarketa sakon baten ondoren, trainerua uretaratzea lortzen da berriro, Euskal ligan lehiatuz. Elkarteak, bere printzipio eta baloreei leiala izaten jarraitzen du eta beti egin ohi duen bezela, arrobia lantzen jarduntzen da. Urte hartan, bandera bat irabaztea lortu zutelarik. Hurrengo urte bietan, ahu da, 2000 eta 2001 urteetan, maila bikaina erakutsiz, 6 bandera lortu zuten, goi mailako talddeen aurka lehiatuz. Ondorengo 6 urteetan zehar, KAE1 ligako erdialdean ibili ondoren, 2009 urtean, taldearen kirol norabidean, inflexio puntu bat ematen da. Taldea, KAE2 ligara jeisten baita. Egoera honek, barne auznarketa bat eragiten du eta ondorioz, kirol proiektu berri bat sortzen da, aurrez erakutsitako mailara bueltatzeko asmotan. Hori lortzeko, aurreko urteetan, batel eta traineriletan, emaitz bikainak lortu zituzten gazteak, traineruaren bizkar hezurra osatzera pasatzen dira. Urte beteko ikaskuntza burutu ondoren, 2011 urtean, taldeak ain irrikatua zen igoera lortu zuen, 4 bandera irabaziz. 2012 urtean, taldeak gorantzako ibilbidea hasten du. Urtez urte, sailkapeneko postuak hobetzen joanezn, 9º postuan sailkatuz 2012 urtean, 6º postuan 2013an, 4º postuan 2014an eta 3º postuan 2015an. Pausoz pauso, taldea, kategoriako onenekin lehiatzen hasten da eta garaipenetik hurbil egon arren hainbat estropadatan, garaipena ez da heltzen, 2016 urteraino. 2016a, urte historikoa izan zen elkartearentzat, KAE1 ligako txapelduna izatea lortzen baitu, 15 estropadatik, 13etan garaipena lortuz. Taldeak, urte bikain bati bukaera ezinhobea ematen dio, ain irrikatua zen Eusko Label ligara igoera lortuz, igoerako PLAY-OFFeko jardunaldi bietan, bai bermeon eta bai Portugaleten, garaipena eskuratu zutelarik. Azkenengo 4 urtetan, gizonezkoen traineruak, arrauneko gorengo mailako Eusko Label ligan parte hartzen du, 8. postua lortuz 2017 eta 2018 urteetan, 7. postua 2019 urtean eta 9. postua 2020 urtean. 4 urte hauetan maila bikaina erakutsiz, 2021 urtean ere, Eusko Label ligan parte hartzeko txartela lortuz, bostgarren urtez jarraian. Horrez gain, 2019 urtean, azkenengo 23 urteetan Kontxako estropadatik kanpo gelditu ondoren, gure ”Antiguako Ama” berriro ere, Kontxako estropadan parte hartzen ikusteko aukera izan genuen, gainera, osteguneko sailkapen estropadan denborarik onena lortuta. Hirugarren aro honetan, hau da, Ondarroa arraun elkartea sortu zenetik, 2 liga eta 41 garaipen lortuz gizonen traineru estropadetan, guztira 41 bandera eskuratuz, gei beste 2 garaipen eta ondoriozko 2bandera emakumeen traineruak lortuak. Horrez gain, 23 garaipen lortu dira traineriletako juvenil eta senior mailetan, 15 bandera eskuratuz. Baita, veste 61 garaipen bateletan, 47 bandera eskuratuz, batez ere gazte mailetan, besteak veste, Bizkaiko, Euskadiko eta Espainiako txapelketak irabaziz. Ondarroa arraun elkarteak lortutako 129 garaipenetatik, 30, gure emakumeek lortuak direlarik. Horrela, Ondarroa arraun elkartearen 47 urtetako ibilbidean, 129 garaipen lortu dira, 106 bandera eskuratuz. Horri, lehenengo 2 aroetan lortutako 8 garaipenak eta ondoriozko 7 banderak gehitzen badizkiogu, Ondarroak, guztira 137 garaipen lortu ditu, 113 bandera eskuratuz. Lehenengo 2 aroetako garaipen guztietan, trainerua, soilik gure herriko arraunlariekin osatua zegoen. Azken aroan lortutako garaipenetan ordea, Ondarroako arraunlariak, sarritan, Bizkaiko eta batez ere, Gipuzkoako kostaldeko arraunlarien laguntza jaso izan dute trainerua osatzeko. Arraunlari guzti hauei, gure eskerrik beroenak.
Gaur egun, Ondarroa arraun elkarteak, 1270 bazkideren babesa jasoten du, hau da, herriko biztanlegiaren %14,2. Bestalde, kategoria guztiak kontutan izanda, 145 arraunlari dauzka plantillan, horietatik, 75 emakumeak eta beste 70 gizonezkoak. 145 arraunlari hauetatik, 110 haur eta gazteak dira, beraiek izanik dudarik Gabe, gure elkartearen altxorrik nagusiena. Zutabe Honekin, elkartearen helburu nagusia, ahal denik estropada gehienetan parte hartzea da, bai bateletan, bai traineriletan eta bai traineruetan. Gure haur eta gazteak lantzen joan daitezen, ondorengo urteetan, beraiek izango baitira, gure traineruen bizkar hezurra, eta bide batez, gure esponsor eta babesleei, ahal denik ohiartzun gehiena eskeini ahal izateko asmoarekin. Zentzu honetan, arraun elkarteak, hainbat urtetan, emakumeen arrauna bultzatzeko egiten ari den lanari, aipamen berezi bat egin nai genioke. Lan horri esker, bateletako haur eta gazte mailetan lortutako garaipenak, ugariak izan direlarik. Besteak veste, bizkaiko eta Euskadiko hainbat txapelketa. Horrez gain, 2019 urtean, proiektu berri bati hasiera emanez, Ondarroak, lehendabiziko aldiz, emakumeen traineru bat izan zuen lehiaketetan parte hartzen, hain zuzen ere, ETE ligan. Proiektu honen lehendabiziko urtean, Bizkaiko traineruen txapelketan, brontzezko domina eskuratuz eta ETE ligan, 9. postua. Bigarren urtean, hau da, 2020 urtean, historiako lehendabiziko bandera eskuratuz Lekeitioko uretan, hain zuzen ere, Bizkaiko traineruen txapelketa irabaziz. Ondoren, bigarren bandera bat irabaziz, ETE ligako lehendabizikoa, castroko bandera hain zuzen ere. Bigarren urte honetan, ETE ligako sailkapenean, 4. Postua lortuz. Egoera honek, arro sentiarazi eta ilusio handiz, lanean jarraitzera bultzatzen gaitularik. Orain, gure gizonezkoen ”antiguako ama”eusko Label ligan eta emakumeena ETE ligan, biak hala biak, Kantauriko eta Atlantikoko trainerurik onenekin lehiatzen dauzkagularik, urte askotan jarraitu nai dugu, gure herriaren eta gure elkartearen arraun historia luze eta oparoa idazten.
